Mâm cúng giao thừa ngoài trời, trong nhà và bài cúng 2025

Mâm cúng giao thừa là phần không thể thiếu trong văn hóa truyền thống của người Việt Nam. Giao thừa là khoảnh khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, đây là giây phút linh thiêng nhất trong một năm âm lịch. Để hiểu hơn về mâm cúng, cách cúng và bài cúng giao thừa 2024 – 2025, mời bạn đọc xem tiếp những nội dung sau đây của Đồ Cúng Việt. (Ngoài những kinh nghiệm cá nhân của tác giả, bài viết còn tham khảo thêm tài liệu từ một số sách về nghi lễ cổ truyền của Việt Nam).

Cúng giao thừa là gì?

Cúng giao thừa là một trong những lễ cúng quan trọng trong dịp Tết Nguyên đán, thường được các gia đình thực hiện vào khoảng thời gian 23h ngày cuối năm cũ đến 1h ngày đầu năm mới. Cúng giao thừa hay còn gọi là lễ Trừ tịch, tức là gác lại một năm cũ đã qua và cùng nhau đón một năm mới tươi đẹp hơn.

Theo quan niệm dân gian, trên Thiên Đình sẽ có 12 bị Hành Khiển và luân phiên nhau cai quản dưới hạ giới, mỗi vị sẽ đại diện cho một con giáp. Đêm giao thừa cũng chính là lúc các vị thần chuyển giao công việc cho nhau. Do đó, cúng giao thừa thường sẽ được thực hiện cả trong nhà và ngoài trời:

• Cúng giao thừa ngoài trời: Để dâng lên các vị thần linh, tiễn biệt vị thần cũ và chào đón vị thần mới, cầu mong được phù hộ trong năm mới.
• Cúng giao thừa trong nhà: Đặt trên bàn thờ gia tiên hoặc bà cúng trước bàn thờ gia tiên để mời ông bà tổ tiên về ăn Tết.

Lễ cúng giao thừa không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn là truyền thống gắn kết gia đình, thể hiện sự hiếu thảo và niềm tin vào một năm mới an lành, hạnh phúc.

Nên cúng giao thừa vào lúc mấy giờ?

Lễ cúng giao thừa được thực hiện vào giờ Tý, là khoảng thời gian từ 23 giờ đêm đến 1 giờ sáng trong đêm giao thừa. Đây là thời khắc thiêng liêng nhất của đất trời khi năm cũ vừa kết thúc và năm mới bắt đầu. Thời điểm đẹp nhất để thực hiện lễ cúng giao thừa là đúng vào lúc 0 giờ. Tuy nhiên, các gia đình cũng có thể tiến hành cúng sớm hơn, hoặc muộn hơn để thoải mái về thời gian và mọi việc diễn ra thuận lợi hơn.

Để lễ cúng giao thừa được trọn vẹn, mâm lễ cần được chuẩn bị và sắp xếp chỉn chu, đầy đủ trước khi cúng khoảng 5 phút. Thông thường, các gia đình sẽ chuẩn bị và bày biện mâm cúng từ 23 giờ đêm, để đảm bảo mọi thứ sẵn sàng cho lễ cúng lúc giao thừa.

Mâm cúng giao thừa gồm những gì?

Theo truyền thống của người Việt, lễ cúng giao thừa sẽ có 2 mâm cúng ngoài trời và trong nhà. Mâm cúng giao thừa ngoài trời để tiễn đưa những vị thần linh của năm cũ về trời và nghênh đón những vị “Hành khiển” của năm mới. Mâm cúng giao thừa trong nhà là để thể hiện lòng thành kính và mời ông bà tổ tiên về ăn Tết cùng con cháu.

Theo quan niệm, các vị thần linh cai quản trong gia đình sẽ có vai vế cao hơn nên chúng ta sẽ thực hiện lễ cúng ngoài trời trước, sau đó sẽ thực hiện lễ cúng giao thừa trong nhà. Dưới đây là chi tiết các lễ vật cần có trong mâm cúng giao thừa trong nhà và ngoài trời:

Mâm cúng giao thừa ngoài trời

Mâm cúng giao thừa ngoài trời, hay còn gọi là lễ Trừ tịch, là nghi thức để tiễn đưa những vị thần năm cũ và đón chào những vị thần cai quản trong năm mới. Đây là nghi thức quan trọng và thường được thực hiện vào thời khắc giao thừa, chuyển giao giữa năm cũ và năm mới. Mâm cúng giao thừa sẽ gồm những lễ vật sau:

• Bánh chưng, bánh tét: Đây là những loại bánh truyền thống, biểu tượng cho văn hóa cổ truyền của dân tộc Việt Nam.
• Mâm ngũ quả: Gồm năm loại trái cây tượng trưng cho ngũ hành, thể hiện mong muốn về sự sung túc và thịnh vượng trong năm mới.
• Hoa tươi: Hoa cúc vàng, hoa cẩm chướng hoặc hoa lay ơn.
• Đèn/nến: Tạo không khí trang nghiêm và linh thiêng cho buổi lễ.
• Trầu cau: Biểu trưng cho sự thành kính và lòng hiếu thảo đối với các vị thần linh.
• Gà trống luộc nguyên con: Thể hiện sự khởi đầu mới mẻ và may mắn.
• Xôi gấc: Biểu tượng của Tết cổ truyền, tượng trưng cho sự no đủ.
• Rượu, nước, trà: Bày tỏ lòng thành kính, mời gọi các vị thần linh về chứng giám và ban phúc.
• Chè và bánh kẹo: Mang đến sự ngọt ngào, tượng trưng cho những điều tốt đẹp trong năm mới.
• Tiền vàng mã: Được đốt để dâng lên thần linh, cầu mong được phù hộ để năm mới nhiều tài lộc và bình an.
• Món ăn: Một số món ăn truyền thống của dân tộc hoặc đặc trưng của vùng miền.

Mâm cúng giao thừa trong nhà

Mâm cúng giao thừa trong nhà là một phần rất quan trọng trong văn hóa của người Việt, thể hiện lòng thành kính và mời ông bà tổ tiên về ăn Tết. Đồng thời cầu mong tổ tiên phù hộ để có một năm mới an lành, mạnh khỏe và thành công hơn. Dưới đây là những lễ vật trong mâm cúng giao thừa trong nhà:

• Bánh chưng hoặc bánh tét: Là loại bánh gắn liền với văn hóa cổ truyền của dân tộc Việt Nam, tượng trưng cho sự ấm no, sung túc.
• Mâm trái cây ngũ quả: Gồm năm loại trái cây khác nhau, tượng trưng cho ngũ hành.
• Gà trống luộc nguyên con: Thể hiện sự khởi đầu mới mẻ và may mắn, thường được làm thành tư thế chầu và ngậm hoa hồng.
• Xôi gấc: Màu đỏ của xôi gấc tượng trưng cho sự may mắn và hạnh phúc.
• Trầu cau: Biểu trưng cho sự trọn vẹn, gắn kết và lòng hiếu kính với tổ tiên.
• Rượu và nước: Bày tỏ lòng thành kính, mời gọi các vị thần linh về chứng giám và ban phúc.
• Hoa tươi: Thường là hoa cúc vàng, hoa cẩm chướng, hoa lay ơn tạo không gian trang nghiêm và thanh tịnh.
• Đèn nến và hương: Tạo không khí trang trọng và linh thiêng trong đêm giao thừa.
• Chè và bánh kẹo: Mang đến sự ngọt ngào, tượng trưng cho những điều tốt đẹp trong năm mới.
• Tiền vàng mã: Được đốt để dâng lên tổ tiên, cầu mong tài lộc và bình an.
• Món ăn: Một số món ăn truyền thống của dân tộc hoặc đặc trưng của vùng miền.

Mâm cúng giao thừa ngoài trời và trong nhà tương đối giống nhau, vì đây đều là những mâm cúng tết. Tuy nhiên chỉ khác nhau về vàng mã để đốt cho tổ tiên hoặc thần linh. Bên cạnh đó, cũng sẽ có sự khác nhau ở các món ăn giữa các vùng miền, xem thêm phần dưới đây.

Đặc trưng của mâm cúng giao thừa 3 miền Bắc Trung Nam

Mặc dù mâm cúng giao thừa ở cả 3 miền Bắc Trung Nam đều có những đặc trưng chung của văn hóa dân tộc. Nhưng do văn hóa của các vùng miền có chút khác nhau, nên mâm cúng giao thừa sẽ có sự khác nhau như sau:

Về bánh chưng và bánh tét: Người miền Bắc thường sẽ làm bánh chưng, người miền Nam thường sẽ làm bánh tét. Còn người miền Trung thì thường làm cả 2 loại bánh này.

Về mâm ngũ quả: Người miền Bắc và miền Trung thường cúng các loại hoa quả truyền thống như Chuối, Cam, Quýt, Táo, Bưởi, Xoài, Lê, Nho, Dứa… và sắp thành một mâm sum xuê. Còn người miền Nam lại thường chọn mâm ngũ quả có ngụ ý theo một câu ý nghĩa, ví dụ: “Cầu, Sung, Dừa, Đủ, Xoài”. Người miền Nam kiêng cúng chuối, vì chuối tượng trưng cho những điều không may. (Có truyền thuyết ông Thần Tài bị đầu độc bằng chuối)

Về các món ăn truyền thống của vùng miền:

• Miền Bắc: Canh măng, giò lụa, nem rán, thịt đông.
• Miền Trung: dưa món, thịt heo ngâm nước mắm.
• Miền Nam: Canh khổ qua nhồi thịt, thịt kho hột vịt, củ kiệu tôm khô.

Hướng dẫn cúng giao thừa đúng nghi lễ

Trước khi cúng giao thừa, chúng ta phải dọn dẹp nhà cửa thật sạch sẽ, đặc biệt là những khu vực ban thờ trong nhà. Phải lau dọn không gian thờ cúng thật gọn gàng, bỏ hết chân nhang cũ chỉ chừa lại 3 chân nhang đẹp nhất. Và nhớ dọn dẹp sạch sẽ mộ và thắp hương mời tổ tiên về ăn tết cùng con cháu.

Sau khi dọn dẹp và sắm sửa lễ vật đầy đủ thì cần lập ban cúng ngoài trời để bày mâm cúng giao thừa ngoài trời. Mâm cúng giao thừa trong nhà thì có thể đặt lên ban thờ tổ tiên, nếu ban thờ tổ tiên chật quá thì có thể đặt thêm một cái bàn ở trước ban thờ để bày biện lễ vật.

Thực hiện cúng giao thừa ngoài trời trước, vì cần phải tiễn vị quan đương niên cũ và nghênh đón vị quan đương niên mới. Sau đó sẽ thực hiện lễ cúng giao thừa trong nhà để mời ông bà tổ tiên về ăn tết.

Có thể cúng giao thừa trước 5 hoặc 10 phút để thoải mái về thời gian, nhưng tốt nhất vẫn là cúng vào lúc 0h, đúng vào thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới.

Đến thời khắc giao thừa, gia chủ sẽ đốt nến, thắp hương, rót rượu, và đọc các bài văn khấn cúng giao thừa. Sau khi khấn xong, chờ hết 3 tuần hương thì hóa vàng mã và tờ văn khấn.

Một số lưu ý quan trọng khi cúng giao thừa

Dưới đây là một số lưu ý khi cúng giao thừa:

• Lễ cúng ngoài trời thường thực hiện trước lễ cúng trong nhà.
• Nếu trời mưa hoặc không gian không đủ, có thể kê bàn cúng giao thừa ngoài trời giữa nhà để thực hiện lễ “tống cựu nghinh tân”.
• Văn khấn cần được chuẩn bị trước và đọc thành tâm, rõ ràng.
• Sau khi hoàn tất cả hai lễ, mọi thành viên trong gia đình nên sum họp, cùng chúc mừng năm mới.

Bài văn khấn cúng giao thừa ngoài trời

Dưới đây là những bài văn khấn cúng giao thừa trong nhà và ngoài trời, văn khấn tiễn quan đương niên cũ và đón quan đương niên mới.

Văn khấn cúng giao thừa ngoài trời

Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!

• Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
• Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật.
• Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn Thần.
• Con kính lạy ngài Cựu Niên Đương Cai Hành Khiển, ngài Tân Niên Đương Cai Thái Tuế Chí Đức Tôn Thần.
• Con kính lạy các ngài Ngũ Phương, Ngũ Thổ, Long Mạch, Táo Quân, chư vị Tôn Thần.

Nay là phút Giao Thừa năm ……………
Tín chủ (chúng) con là: ……………
Ngụ tại: ……………

Giao thừa chuyển năm, năm cũ qua đi, năm mới đã đến.
Tam dương khai thái, vạn tượng canh tân.

Ngài Thái Tuế Tôn Thần trên vâng lệnh Thượng Đế giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh, tảo trừ yêu nghiệt.
Quan cũ về triều cửa khuyết, lưu phúc lưu ân.
Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc.

Nhân ngày đầu xuân, tín chủ chúng con thành tâm, sắm sửa hương hoa phẩm vật dâng lên trước án, cúng dâng Phật Thánh, dâng hiến Tôn Thần, đốt nén hương thơm, thành tâm bái thỉnh.

Chúng con kính mời:
Ngài Cựu Niên Đương Cai, ngài Tân Niên Đương Cai Thái Tuế Chí Đức Tôn Thần, ngài Bản Cảnh Thành Hoàng chư vị Đại Vương, ngài Bản Xứ Thần Linh Thổ Địa, Phúc Đức Chính Thần, các Ngài Ngũ Phương, Ngũ Thổ, Long Mạch Tài Thần, các Bản Gia Táo Quân và chư vị Thần Linh cai quản ở trong xứ này.

Cúi xin các vị giáng lâm trước án, thụ hưởng lễ vật, phù hộ cho gia đình chúng con luôn luôn mạnh khoẻ, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, gia đình hòa thuận, làm ăn phát đạt.

Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin chứng giám, phù hộ độ trì.

Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!

Văn khấn cúng giao thừa trong nhà

Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!

• Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
• Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn Thần.
• Con kính lạy ngài Kim Niên Đường cai Thái Tuế Chí Đức Tôn Thần.
• Con kính lạy ngài Bản Cảnh Thành Hoàng chư vị Đại Vương.
• Con kính lạy các Ngài Ngũ Phương, Ngũ Thổ, Long Mạch, Tài Thần, Bản Gia Táo Quân cùng tất cả các vị Thần Linh cai quản ở trong xứ này.
• Con kính lạy Chư gia Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tiên Linh nội ngoại họ ……………

Hôm nay là ngày 30 tháng Chạp năm ……………
Tín chủ (chúng) con là: ……………
Ngụ tại: ……………

Trước án kính cẩn thưa trình:
Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng.
Xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.

Hôm nay là ngày 30 Tết, chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên Địa Tôn Thần, phụng hiến Tổ Tiên, truy niệm chư linh.

Theo như thường lệ tuế trừ cáo tế, cúi xin chư vị Tôn Thần, liệt vị Gia Tiên, bản xứ tiền hậu chư vị Hương Linh giáng lâm án toạ, phủ thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật.

Phù hộ cho toàn gia lớn bé, trẻ già bình an thịnh vượng, luôn luôn mạnh khỏe, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, gia đình hòa thuận.

Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!

Văn khấn tiễn quan đương niên cũ

Quốc hiệu: ……………
Tỉnh: ……………
Huyện: ……………
Xã: ……………
Thôn: ……………
Ngày: …………… tháng: …………… năm: ……………

Tên họ tín chủ: ……………
Tuổi: ……………
Đồng gia kính cẩn, sắm lễ vật hương đăng, thành tâm dâng lên Hành Khiển cùng đức Phán Quan.

Kính mong Đại Vương soi xét, lượng trời chẳng ghét khoan dung.
Giúp vua giữ vững ngôi Hoàng cực.
Âm thoả dương vui, mát mẻ tiết xuân phong.
Ơn trời đã dựng xây giếng mới.
Nhờ đất mà sinh sản hợp đạo tiết tòng.

Tiết thuộc Nguyên Tiêu mừng năm mới.
Lễ làm Trừ Tịch tiễn Đại Vương.
Xét thấy năm tháng qua đội ơn rất lớn.
Xem ngày vừa hết nhờ đức quan trên.
Năm khác cờ hoa đón ngài trở lại.
Lại nhờ ban phúc được như lòng.

Muôn trông đức Đại Vương, kính cẩn bày lời.

Văn khấn đón quan đương niên mới

Kính trông Đại Vương,
Thông minh tài trí,
Văn võ Thánh Thần,
Ban ân ban đức.

Ngài tôn vâng Đế mệnh phân công,
Để xử lý âm – dương đều thoả mãn.
Minh bạch nơi Vương tâm chính trực,
Cai quản cương vực nhờ anh quân.

Trừ Tịch đã làm lễ tống cựu,
Nguyên Tiêu nay dâng lễ nghinh tân.
Năm trước vững trách đảm đương, đội nhờ ơn đức chính trực.
Ngày nay thúy hoa lại thấy, ngửa trông lượng cả khoan dung.

Cúi lạy nhờ ơn đức Đại Vương,
Kính cẩn bày lời.

Kết bài

Như vậy là Đồ Cúng Việt đã hướng dẫn bạn cách thực hiện lễ cúng và chuẩn bị mâm cúng giao thừa trong nhà và ngoài trời đầy đủ. Chúng tôi cung cấp dịch vụ mâm cúng trên toàn quốc, gần tết có nhiều khách hàng liên hệ đặt mâm cúng tất niên công ty và gia đình, mâm cúng ông táo và mâm cúng khai trương đầu năm mới. Nếu quý khách có nhu cầu, vui lòng liên hệ với chúng tôi để được tư vấn cụ thể hơn.